Historia

Wirtualne zwiedzanie kościoła (stan z 2010 roku). 
Nazywany jest kościołem „Na Górce”. W 1668 roku biskup Stefan Wierzbowski zarządził budowę świątyni zwanej Kaplicą Piłata na specjalnie usypanym wzgórzu. Kościół został konsekrowany w 1679 roku. Gdy osada Góra stawała się Kalwarią, powstało sześć kościołów z klasztorami (bernardynów, pijarów, filipinów, komunistów, marianów i dominikanów) oraz 35 kaplic. Kaplica Piłata, którą opiekowali się filipini, znalazła się pośrodku krzyża utworzonego z ulic Pijarskiej i Dominikańskiej (ramię poziome krzyża) oraz Kalwaryjskiej i Piłsudskiego (ramię pionowe). Od tej kaplicy brała początek droga na Kalwarię, do kaplic Krzyża i Grobu Pańskiego. Oprócz tej funkcji kaplica Piłata miała pełnić rolę centrum życia duchowego mieszczan i być miejscem formacji religijnej młodego pokolenia. Biskup Stefan Wierzbowski dał zalecenie, aby "dbać o swoją kaplicę i ją opatrywać, w niej przed obrazem Zbawiciela naszego lampę w latarni mieć gorejącą, do niej samych siebie z czeladką dzieci, komu czas pozwoli, co wieczór mrokiem wyprawiać, aby tam paciorek cały i litanijkę za umarłych ofiarować". Tu też gromadzili się członkowie bractwa Najświętszego Sakramentu na praktykę adoracji. Pod koniec XVII wieku kościół został przebudowany. W 1791 roku kościół otrzymał tytuł Podwyższenia Krzyża Świętego i przejął funkcję świątyni parafialnej. W 1989 roku kościół został odbudowany i ponownie zaczęto w nim odprawiać nabożeństwa. Obecnie świątynia służy głównie duszpasterstwu młodzieży. W podziemiach świątyni, pod częścią ołtarzową znajduje się krypta, w której od 1791 roku spoczywają szczątki biskupa Wierzbowskiego, fundatora miasta. W 1918 roku 11 czerwca zachowane szczątki uroczyście złożono w nowej ołowianej i przeszklonej trumnie. 

W świątyni można zobaczyć gotycką woskową Pietę z końca XVI wieku (szkoła flamandzka).  Pietę do Polski sprowadził zapewne król Zygmunt III Waza. Potem była w posiadaniu jego synów Władysława IV i Jana Kazimierza, który po abdykacji w 1668 r. zabrał ją do Paryża. Musiała być wyjątkowo cenna, skoro upomniał się o nią następny polski król – Michał Korybut Wiśniowiecki, który uznał, że rzeźba należy do majątku Korony i powinna wrócić do ojczyzny. Gdy w 1673 r. przewożono ją z Paryża do Warszawy, król Michał Korybut umarł. Wdowa po królu – Eleonora Habsburżanka – postanowiła podarować „Pietę” pasyjnemu miastu Górze Kalwarii. Rzeźba wykonana jest z wosku, ale w środku ma drewnianą konstrukcję (tzw. kopyto). Pokryta jest barwną polichromią i umieszczona w szklanej gablocie. Za rzeźbą znajduje się jedwabna, haftowana tkanina z widokiem Jerozolimy i Golgoty z trzema krzyżami. Ciekawostką jest, że postać Chrystusa ma naturalne, ciemne ludzkie włosy i zęby z kości słoniowej. Źródłem opisującym historię woskowej Piety i drewnianego ołtarza jest rękopis zatytułowany „Akta kapituły czcigodnego zgromadzenia św. Filipa Nereusza w Nowej Jerozolimie” z 1681 roku. Rzeźba została poddana gruntownej restauracji w 2010 roku. W kościele znajdują się również obrazy ze szkoły Federica Barocciego w końcu XVII wieku: „Przybicie do krzyża” i „Zdjęcie z krzyża”, barokowy krzyżfigura Chrystusa Ubiczowanego. Wykonana w drewnie gotycka Pieta z pierwszej połowy XV w. aktualnie znajduje się w klasztorze marianów. W głównym ołtarzu, obok tabernakulum, w specjalnym relikwiarzu znajdują się relikwie drzewa Krzyża Świętego (dar biskupa Wierzbowskiego dla zakonu bernardynów).

Komentarze